Κατερίνα Περιστέρη: Ματώνει η ψυχή μου με την εγκατάλειψη της Αμφίπολης

Για την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το μνημείο της Αμφίπολης μίλησε η Κατερίνα Περιστέρη, πρώην επικεφαλής των αρχαιολογικών ανασκαφών στον Τύμβο Καστά.

Η αρχαιολόγος, που έγινε γνωστή το 2014, όχι μόνο στο πανελλήνιο, αλλά στο παγκόσμιο στερέωμα, για τον εντοπισμό και την ανάδειξη του περιβόλου και του ταφικού μνημείου στον Τύμβο Καστά, μετά από πολύ καιρό σπάει τη σιωπή της, για να μιλήσει για την εικόνα εγκατάλειψης του μνημείου και τους κινδύνους που εγκυμονεί αυτή η κατάσταση.

Κι όχι μόνο αυτό. Η κ. Περιστέρη επισημαίνει το γεγονός ότι δεν έχουν προχωρήσει τα έργα συντήρησης και προστασίας του μνημείου, κι αυτό έχει ως συνέπεια να μην είναι δυνατόν να γίνει το ταφικό συγκρότημα επισκέψιμο από το κοινό.

Μιλώντας στο σάιτ «Χρονόμετρο» και στον δημοσιογράφο Αν. Σπανέλη, η κ. Περιστέρη αναφέρει ότι η τακτική αυτή του Υπουργείου Πολιτισμού και της τοπικής εφορείας αρχαιοτήτων Σερρών, θέτει το μνημείο σε κίνδυνο και προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε φθορά θα προκαλέσει κύμα αντιδράσεων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Η κ. Περιστέρη επίσης δεν παραλείπει να σχολιάσει τις δηλώσεις του αρχιφύλακα της Αμφίπολης, περί μειωμένης φύλαξης και ασφάλειας του μνημείου, επισημαίνοντας ότι αυτά συνιστούν κίνδυνο για το ταφικό μνημείο, καθώς στην περιοχή είναι έντονο το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας.

Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα, μετά από 2 χρόνια ο Τύμβος Καστά; Έχουν προχωρήσει οι εργασίες συντήρησης και στερέωσης;

«Μετά το τέλος της ανασκαφής το 2014 και μέχρι την συνταξιοδότησή μου από το Υπουργείο Πολιτισμού, το Δεκέμβρη του 2015, εκπονήθηκαν μελέτες συντήρησης και στερέωσης από το ΥΠΠΟ για το ταφικό συγκρότημα του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη και πραγματοποιήθηκαν και σχετικές εργασίες. Κατά το 2016 δεν προχώρησαν οι εργασίες αυτές με αποτέλεσμα να υπάρχει εικόνα εγκατάλειψης του μνημείου, με υποτυπώδη φύλαξη και εκτεθειμένο το μνημείο στα ακραία καιρικά φαινόμενα.»

Αυτό σημαίνει ότι θα αργήσει να έρθει η στιγμή που όλοι περιμένουν, να μπουν και να το δουν από κοντά ή υπάρχει και ζήτημα φθοράς του μνημείου;

«Εννοείται. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση θα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα για το ταφικό συγκρότημα. Ένα τέτοιο μνημείο θα πρέπει να δοθεί στο κοινό, να γίνει επισκέψιμο, να ενταχθεί στην UNESCO, κάτι που και η ίδια η επιτροπή της UNESCO, σε επίσκεψη της όταν πέρασε και από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, το είχε προτείνει το 2015. Είναι απαράδεκτο να παραμένει σε τέτοια κατάσταση, εκτεθειμένο το μνημείο στην φθορά του χρόνου, αβοήθητο, χωρίς εργασίες συντήρησης και στερέωσης, χωρίς την προστασία που η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να του προσφέρει.»

Γιατί το ΥΠΠΟ ακολουθεί αυτή την τακτική απέναντι στο μνημείο;

«Αναρωτιέμαι μήπως το θέμα είναι κυρίως πολιτικό. Η τακτική που εφαρμόζει, τόσο το ΥΠΠΟ, όσο και η τοπική εφορεία αρχαιοτήτων Σερρών, φαίνεται να απαξιώνει το μνημείο. Ενώ στην προηγούμενη κυβέρνηση είχαμε χρηματοδότηση και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το ταφικό συγκρότημα, τώρα παρατηρείται αρνητική αντιμετώπιση. Θα πρέπει ο πολιτισμός να είναι πάνω από κόμματα, πολιτικές παρατάξεις, από κάθε είδους πολιτική αντιμετώπιση. Αν δεν αντιμετωπιστεί διαφορετικά από τους Έλληνες είμαστε χαμένοι σαν λαός...»

Ουσιαστικά δηλαδή το χαρίζουν στον Αντώνη Σαμαρά;

«Ο πρώην πρωθυπουργός ενδιαφέρθηκε για το μνημείο και το επισκέφτηκε μια φορά. Δεν ξαναήρθε, αλλά η τότε ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού έσκυψε επάνω από το μνημείο και μας βοήθησε. Ενώ η ανασκαφή είχε ξεκινήσει από το 2011 με μικρή χρηματοδότηση από το ΥΠΠΟ, με παράλληλη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και του Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης, μετά την ανακάλυψη του τάφου το 2014, η χρηματοδότηση υπήρξε συνεχής μέχρι την περάτωση των εργασιών. Ένα μνημείο ποτέ δεν χαρίζεται σε κανέναν, απλά άλλοι νοιάζονται για αυτό και άλλοι όχι. Είναι μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.»

Κατηγορεί ο ΣΥΡΙΖΑ τον Αντώνη Σαμαρά ότι χρησιμοποίησε το μνημείο με σκοπό να επανεκλεγεί. Πιστεύετε ότι με την φθορά που είχε υποστεί η κυβέρνηση, θα μπορούσε να το μνημείο να σώσει την κυβέρνηση Σαμαρά;

«Αυτά είναι υπερβολές της τότε αντιπολίτευσης, η οποία όταν έγινε κυβέρνηση θέλησε να απαξιώσει το μνημείο για τους δικούς της λόγους. Θεωρώ απαράδεκτο να υπάρχει υποβάθμισή ενός αρχαιολογικού θησαυρού για πολιτικούς λόγους.

Δεν είναι δυνατόν ένα μνημείο από τη στιγμή που έρχεται στο φως να παραμένει απροστάτευτο, από οποιαδήποτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ και μάλιστα όταν πρόκειται για ένα τόσο σημαντικό μνημείο.»

Πάντως είναι η μοναδική ανασκαφή των τελευταίων χρόνων που γύρω από αυτήν αναπτυχτήκαν τόσα πολλά σενάρια και θεωρίες. Σενάρια όχι μόνο για το ποιος είναι ή δεν είναι θαμμένος μέσα, αλλά και για την σκοπιμότητα της ανασκαφής, για τον τρόπο που διεξήχθη, για το αν υπήρξε απόκρυψη ευρημάτων ή όχι και πολλά άλλα...

«Απλά σε άλλες ανασκαφές δεν υπήρχε ανάλογη προβολή. Στην δική μας περίπτωση ήταν η πρώτη φορά που δημοσιοποιήθηκε η καθημερινότητα μιας ανασκαφής».

Έχετε μετανιώσει γι' αυτό;

«Γιατί να μετανιώσω; Νομίζω ότι έκανε καλό στον τόπο μας και στους Έλληνες εντός της χώρας αλλά και στο εξωτερικό. Αυτό που έχω ζήσει σε ταξίδια μου στο εξωτερικό, ήταν να με πλησιάζουν Έλληνες της διασποράς και ξένοι, με δάκρυα στα μάτια και να μου λένε: "Σε ευχαριστούμε γι' αυτή την ανασκαφή". Αυτό για μένα είναι το μεγαλύτερο ευχαριστώ που μπορώ να έχω για την δουλειά που έχω κάνει. Υπάρχει μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση;

Πιστεύω ότι σε μια κρίσιμη περίοδο που περνούσε η Ελλάδα και συνεχίζει βέβαια να περνάει, ανυψώθηκε το ηθικό των Ελλήνων. Και είναι κρίμα που η σημερινή κατάσταση του μνημείου δημιουργεί απογοήτευση σε πολύ κόσμο. Είναι μεγάλη ευθύνη του ΥΠΠΟ αν προκληθεί οποιαδήποτε καταστροφή στο μνημείο αυτό και θα υπάρξει μεγάλη αντίδραση γι' αυτό. Θα ξεσηκωθεί όλος ο κόσμος, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη (σ.σ. τρέμει η φωνή της από την συγκίνηση). Θα υπάρξουν μεγάλες συνέπειες γι' αυτούς που θα επιτρέψουν να γίνει οποιαδήποτε ζημιά. Ο σκοπός όμως είναι να προλαβαίνουμε το κακό και όχι να τρέχουμε μετά.»

Θα ήθελα να σας ρωτήσω, αν ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς σας έκανε κάποια πρόταση εμπλοκής σας στις εκλογές υπέρ της Νέας Δημοκρατίας, ακόμη και να είστε υποψήφια, ώστε έτσι να «ξεχρεώσετε» την βοήθεια που σας είχε προσφέρει;

«Ποτέ και δεν νομίζω να ήταν στο μυαλό του να εκμεταλλευτεί έτσι την ανασκαφή, ούτε θα το επέτρεπα ποτέ. Ο Αντώνης Σαμαράς έκανε ότι έκανε γιατί είδε το θέμα αυτό με αγάπη και με εθνική υπερηφάνεια. Από εκεί και πέρα η ιστορία με το "success story" έχει κουράσει τους Έλληνες. Αν υπήρχε κάποια αξιοποίηση για την παρουσία του μνημείου αυτή ήταν προς το θετικό, για το καλό της Ελλάδας και όχι του ίδιου. Αυτό που ζούμε σήμερα δυσφημεί την Ελλάδα.»

Μέχρι τώρα δεν είχε τεθεί θέμα φύλαξης του μνημείου, αλλά φαίνεται ότι κάτι έχει αλλάξει, σύμφωνα με συνέντευξη του αρχιφύλακα της Αμφίπολης. Πως το σχολιάζετε;

« Έχετε δίκιο προκύπτει ένα σοβαρό θέμα φύλαξης για τον Τύμβο Καστά, σύμφωνα με το δημοσίευμα που επικαλείστε. Ο τρόπος που ο αρχιφύλακας μιλάει και αποκαλύπτει ευαίσθητα θέματα φύλαξης, ασφάλειας και προστασίας του Τύμβου Καστά, νομίζω ότι εκθέτει εκτός από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών και ολόκληρο το ΥΠΠΟ. Εάν κρίνει ο ίδιος ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα καθήκοντα που του έχουν αναθέσει, το σωστότερο είναι να παραιτηθεί, από τα καθήκοντα αυτά.

Σε έναν "ευαίσθητο" αρχαιολογικό χώρο όπως είναι η Αμφίπολη, με τα πολλά κρούσματα αρχαιοκαπηλίας εδώ και χρόνια, δεν είναι δυνατόν να λέγονται τέτοια πράγματα, που θέτουν το ίδιο το μνημείο σε κίνδυνο.»

«Ναι, έχουμε προτείνει δύο ανακοινώσεις με τους συνεργάτες, για τον τύμβο Καστά.»

Θα υπάρχει κάτι καινούργιο στις ανακοινώσεις;

«Πάντα υπάρχει κάτι καινούργιο. Η φετινή συνάντηση του ΑΕΜΘ έχει πανηγυρικό χαρακτήρα καθώς συμπληρώνονται τρεις δεκαετίες αδιάκοπης διεξαγωγής της συνάντησης. Οι ανακοινώσεις θα αποτελούν συνθετικές εργασίες με μελέτη των δεδομένων της ανασκαφής με τα τελευταία συμπεράσματα και τις υποθέσεις εργασίας.»

Η μελέτη της γραπτής ζωφόρου έχει προχωρήσει;

«Θα πρέπει να προχωρήσουν οι εργασίες συντήρησης της ζωφόρου για να είναι δυνατή κι η πληρέστερη μελέτη του μνημείου.»

Μια ημέρα που συζητήθηκε πάρα πολύ, ήταν η 12η Σεπτεμβρίου, όταν η αστυνομία μάς απομάκρυνε από την ανασκαφή και μας περιόρισε στην πλατεία της Μεσολακκιάς. Τι ακριβώς συνέβη;

«Τίποτα το ιδιαίτερο. Απλά με ένα αγροτικό μεταφέραμε τα μάρμαρα με την γραπτή ζωφόρο στο μουσείο για συντήρηση και φύλαξη.»

Όταν αποκαλύφθηκε το ψηφιδωτό όλοι παραμιλούσαμε από θαυμασμό. Έχει γίνει κάποια εργασία συντήρησης και μελέτης;

«Οι εργασίες συντήρησης το 2016 έχουν σταματήσει και αυτό είναι πολύ άσχημο. Ως ανασκαφέας τα αγαπώ όλα αυτά και έχω δώσει την ψυχή μου για αυτή την ανασκαφή και δεν μπορώ να μην νοιάζομαι και να μην τα σκέπτομαι. Η ψυχή μου ματώνει κάθε φορά με αυτά που γίνονται από την κατάσταση της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας.»

Το ίδιο το μνημείο σε τι κατάσταση βρίσκεται;

«Είχαμε φροντίσει με δυο όργανα μετρήσεων να παρακολουθούμε την κατάσταση του μνημείου, τοποθετώντας, ένα για την υγρασία του τάφου και ένα δεύτερο για τον έλεγχο της στατικότητας του, τα οποία δυστυχώς αυτή τη στιγμή είναι απενεργοποιημένα.»

Οι τοπικές αρχές τι κάνουν;

«Υπάρχει μια τοπική αδράνεια. Δεν βλέπω ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τον Δήμο Αμφίπολης. Ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας όμως προσπαθεί να βοηθήσει με την χρηματοδότηση έργων από το ΕΣΠΑ για τον Τύμβο Καστά αναμένοντας τις μελέτες του υπουργείου. Είναι η τελευταία μας ευκαιρία να προχωρήσουν αυτά τα έργα για την προστασία και ανάδειξη του ταφικού συγκροτήματος. Αναμένουμε».

Υπάρχουν ευρήματα που δεν έχουν ανακοινωθεί;

«Όλος ο κόσμος περίμενε χρυσά και ασημένια ευρήματα που εμείς δεν βρήκαμε στην ανασκαφή επειδή είχαν αφαιρεθεί νωρίτερα. Η αλήθεια είναι ότι οι τελευταίοι Μακεδόνες για να προστατέψουν το μνημείο αυτό το σφραγίσανε. Υψώσανε από ένα τοίχο μπροστά και από τις σφίγγες και τις καρυάτιδες. Εσωτερικά το είχαν γεμίσει με χώμα. Όλα αυτά έγιναν για να προστατευθεί το μνημείο. Προηγουμένως όμως αφαίρεσαν τα πολύτιμα αντικείμενα, οτιδήποτε μπορούσε να μετακινηθεί, για να τα προστατέψουν. Στην συνέχεια εισέβαλαν αρχαίοι τυμβωρύχοι στο μνημείο και ιδιαίτερα από τα ρωμαϊκά χρόνια και μετά, το ταφικό συγκρότημα καταστρέφεται, με την αφαίρεση και μαρμάρινων μελών του περιβόλου.».